Nieuws di 6 apr. 2021

Hugo de Groot bespreekt... de Negende Symfonie van Dvořák

Onze collega Hugo de Groot deelt graag zijn rijke muzikale kennis met Vrienden.

Jeannette Thurber (1850-1946) was een Amerikaanse vrouw van een steenrijke handelaar in kruidenierswaren in Amerika. Ze had de missie om de Amerikaanse klassieke muziek op een hoger niveau te brengen. Haar eerste poging om dit te realiseren was om naast de Metropolitan Opera een tweede operahuis op te richten. Dit mislukte schromelijk en ze schoot er voor maar liefst 1,5 miljoen dollar bij in. Ze gaf niet op en stichtte in 1885 het National Conservatory of Music of America. Deze naam mocht zij voeren, omdat het een conservatorium was zonder winstoogmerk. Leerlingen die het niet konden betalen, mochten er gratis studeren met als gevolg dat ruim de helft van de leerlingen gratis les kreeg. Bovendien stonden de deuren open voor de zwarte bevolking van Amerika, hetgeen voor die tijd uitzonderlijk vooruitstrevend was.

Het hoogste niveau van de Amerikaanse klassieke muziektraditie reikte rond 1890 in het algemeen niet ver uit boven wat matig tot gemiddeld was in Europa. De talentvolle leerlingen vertrokken daarom naar Europa om nog beter te worden en om hun kansen te vergroten op een carrière in de klassieke muziek op topniveau. Om deze leegloop te stoppen kwam Thurber op het briljante idee om een belangrijke figuur uit het Europese muziekleven aan haar conservatorium te verbinden. Zij vond in componist Antonín Dvořák (1841-1904) de ideale persoon die in staat zou zijn om de nationale klassieke muziek naar een hoge plan te trekken.

Nog voor zijn vertrek naar Amerika kreeg Dvořák de opdracht van Thurber om een cantate te schrijven waarvan zij de tekst zou aanleveren. De cantate was ter ere van de ontdekking van Columbus van Amerika, toen 400 jaar geleden. De tekst kwam er niet, maar een compositie wel. Dvořák schreef hiervoor een Te Deum. Los van het extatische karakter van dit werk rijst het vermoeden dat Dvořák al eerder enige kennis had genomen van de Amerikaanse muziek. Het Aeterna fac uit dit Te Deum lijkt verdacht veel op het scherzo uit zijn Negende symfonie die hij zou schijven tijdens het verblijf in Amerika.

Met het stoomschip Saale vertrekt Dvořák met zijn vrouw en drie kinderen op 15 september 1892 vanuit Breemen naar New York. De andere vier kinderen blijven onder oma’s hoede in Praag. Op 26 september komt de boot aan in de hoofdstad, waar hij wordt opgewacht door notabelen en journalisten die reikhalzend naar zijn komst uitzagen. Promotioneel en commercieel had Thurber het allemaal op orde: ze nam de componist op sleeptouw om hem maar zoveel mogelijk in contact te laten komen met de Amerikaanse muziekcultuur. Er werd een libretto gemaakt aan de hand van het boek The Song of Hiawatha van Longfellows om daar een opera op te schrijven. Hoewel het nooit zover kwam, speelt het verhaal later wel een rol in de Negende symfonie. Ook bezocht Dvořák ter inspiratie Buffalo Bill’s Wild West Show. Toch werd zijn hart het meest geraakt door de overweldigende natuur en de Afro-Amerikaanse en Indiaanse muziek. Vooral de klanken van de negro-spirituals ontroerden hem diep. Hij hoorde deze op het conservatorium waar ze werden gezongen door koortjes van zwarte leerlingen. Dvořák raakte overtuigt dat de Afro-Amerikaanse en Indiaanse muziek de basis moesten zijn voor de Amerikaanse klassieke muziek. Voorbeelden van deze invloeden hoor je duidelijk terug in Dvořáks werk van dat moment. Bijvoorbeeld in het langzame deel van het pianokwintet American Suite en de prachtige hoornsolo in de Negende symfonie.

Tijdens zijn driejarige verblijf in Amerika krijgt hij van het New York Philharmonic de opdracht een vierdelige symfonie te schrijven met typisch Amerikaanse kenmerken. Geïnspireerd door het Amerikaanse landschap, de negro-spirituals en de Indiaanse muziek schrijft hij tussen eind 1892 en begin 1893 alle belangrijke thema’s op. Op 16 december 1893 gaat het werk in première in de Carnegie Hall, uitgevoerd door de opdrachtgever en met Anton Seidl op de bok. Zonder feitelijke volksmelodieën te gebruiken laat hij horen hoe je de Amerikaanse ziel kunt laten doorklinken in een fraaie en pakkende compositie. Het werd één van zijn beste en beroemdste werken van zijn complete oeuvre.

Meer weten?